แควน้อย...

แควน้อย วันคืนที่ผันผ่าน บรรยายความตามไท้เสด็จยาตร ยังไทรโยคประพาสพนาสณฑ์ น้องเอย เจ้าไม่เคยเห็น ไม้ไล่หลายพันธุ์คละขึ้นปะปน ที่ชายชลเขาชะโงกเป็นโตรกธาร น้ำพุพุ่งซ่า ไหลมาฉ่าฉาน เห็นตระการ มันไหลจ้อกโครมโครม น้ำใสไหลจนดูหมู่มัตสยา กี่เหล่าหลายว่ายมาก็เห็นโฉม น้องเอย เจ้าไม่เคยเห็น ยินปักษาซ้องเสียงเพียงประโคม เมื่อยามเย็นพยับโพยมร้องเรียกรัง เสียงนกยูงทอง มันร้องโด่งดัง หูเราฟัง มันดังกระโต๊งห่ง มันดังก้อกก้อก ก้อกก้อกกระโต๊งห่ง เพลงเขมรไทรโยค เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์ แต่งถวายสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงรัชกาลที่ 5 ในคราวเสด็จประพาสน้ำตกไทรโยคใหญ่ ผมกำลังยืนอยู่บนสะพานไม้มอญที่ทอดข้ามสามประสบที่แม่น้ำซองกาเลีย รันตี และบีคลี่รวมกันเป็นแม่น้ำแควน้อย ที่วันนี้สะพานที่ซ่อมใหม่อาจมีมนต์เสน่ห์ลดลงไปบ้างเนื่องจาก มันไม่โค้งเหมือนเดิมสะพานแห่งนี้เกิดจากน้ำพักน้ำแรงของชาวมอญที่ช่วยกันสร้างเพื่อให้ฝั่งมอญ และฝั่งคนไทยไปมาหาสู่กันได้โดยมีหลวงพ่ออุตตมะ พระผู้เป็นที่นับถือของคนทั่วไปที่นี่เป็นผู้ริเริ่ม ไกลออกไปเจดีย์แบบพุทธคะยาแห่งวัดวังก์วิเวการามของหลวงพ่ออุตตมะยืนโดดเด่นเป็นสง่าบนฝั่งมอญขณะที่ซากวัดเก่าที่ถูกน้ำท่วมโผล่มาให้เห็นในยามแล้ง บรรยากาศของสังขละบุรีที่ผมเห็นยังเป็นเช่นวันวานวันวานที่ผมมาครั้งแรกเมื่อ 12 ปีก่อน และได้รู้จักพี่บัด อดีตตำรวจตระเวนชายแดนที่ได้ภรรยาเป็นคนมอญภายหลังแกย้ายกลับสุพรรณทำให้ผมต้องล่องเรือในอ่างเก็บน้ำเขื่อนเขาแหลมโดยลำพัง ว่าไปแล้วชีวิตในสังขละมีเสน่ห์ส่วนหนึ่งก็เพราะน้ำแควน้อยที่ถูกท่วม แม้ว่ามันจะเป็นผลเสียแก่สิ่งแวดล้อมที่หากเลือกได้ผมคงอยากเห็นแม่น้ำที่บริสุทธิ์มากกว่า รวมทั้งเสียดายประวัติศาสตร์ที่สูญหายไปกับแม่น้ำอย่างเช่นทางรถไฟสายมรณะที่จมอยู่ใต้น้ำ ในปี 2528 เมื่อเขื่อนเขาแหลมเสร็จสิ้น และสูญเสียงบประมาณไป 9,110 ล้านบาทส่วนหนึ่งของแม่น้ำแควน้อยที่ยาวประมาณ 390 กิโลเมตรอันบริสุทธิ์ก็จมอยู่ใต้น้ำอย่างถาวรรวมทั้งต้องอพยพราษฎรอีก 1,860 ครอบครัวสู่พื้นที่ใหม่ รวมทั้งหมู่บ้านมอญตรงปลายสะพานไม้ อำเภอทองผาภูมิ ที่แนวสันเขื่อนตั้งอยู่ แม่น้ำแควน้อยอันคดเคี้ยวได้เริ่มการเดินทางของมันอีกครั้งจากการวิจัยของ คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี สถาบันราชภัฏกาญจนบุรี ในปี 2543ได้สรุปว่าแม่น้ำแควน้อยยังคงเป็นแม่น้ำที่มีมลภาวะน้อยที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศ ผมได้พิสูจน์ด้วยตัวเองเมื่อมีโอกาสล่องน้ำจากน้ำตกไทรโยคใหญ่สู่สถานีน้ำตก ระหว่างทางน้ำสีเขียวมรกต มีหมอกเลียตามภูเขาและหน้าผา ทำให้เราดื่มด่ำอยู่ในอีกโลกหนึ่ง ตลอดทางแพที่พักระดับ 5 ดาวผุดราวกับดอกเห็ดแต่ก็แอบอิงอย่างกลมกลืน พอถึงถ้ำละว้า เราได้เป็นประจักษ์พยานการปรากฏตัวของค้างคาวกิตติ นับจากการค้นพบของคุณกิตติ ทองลงยา ผู้ล่วงลับไปแล้ว ปัจจุบันมันเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่เล็กที่สุดในโลก มีลำตัวยาวเพียง 2.5-3 ซม. เป็นหนึ่งในสัตว์สงวน 15 ชนิดของไทยเราขึ้นฝั่งที่ท่าเรือปากแซง แล้วไปยังสถานีน้ำตกเพื่อนั่งรถไฟ รถไฟแล่นผ่านบริเวณถ้ำกระแซที่ทางจะเลียบไปกับหน้าผาและน้ำแควน้อย ที่ดูจะงดงามที่สุดของทางสายนี้ น่าเสียดายที่รางรถไฟส่วนใหญ่หายไปใต้อ่างเก็บน้ำเขาแหลม หรือไม่ก็เหลือเพียเนินดินข้างเส้นทางสู่สังขละบุรีบนรถไฟเรามีเพื่อนร่วมทางตัวน้อยๆ เป็นเด็กนักเรียนที่เลิกเรียนและจะกลับบ้านที่อยู่ตามทางรถไฟ ทุกวันนี้ทางรถไฟสายมรณะดำเนินการอยู่เพื่อบริการนักท่องเที่ยว และชาวบ้านบริเวณรอบๆเราลงจากรถที่เมืองสิงห์ เพื่อชมประสาทเมืองสิงห์ริมฝั่งแม่น้ำ ปราสาทเมืองสิงห์สร้างขึ้นในรัชสมัยของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 แห่งนครธม ซึ่งสร้างขึ้นตามความเชื่อในพุทธศาสนาฝ่ายมหายานเหตุที่เรียกว่าเมืองเพราะที่นี่ไม่ได้เป็นเพียงศาสนสถาน แต่เป็นเมืองชายแดนตะวันตกสุดที่ขอมแผ่อำนาจมาถึงในศตวรรษที่ 13 ความจริงเมืองสิงห์น่าจะเป็นชุมชนเก่าแก่ก่อนหน้านั้นเนื่องจากขุดพบโครงกระดูก และเครื่องใช้ในสมัยก่อนประวัติศาสตร์บนริมฝั่งแควน้อยแต่ประวัติศาสตร์ของน้ำแควคงไม่มีอะไรโด่งดังเท่าตัวสะพานข้ามแม่น้ำแคว ที่ถูกสร้างโดยเลือดเนื้อของทหารสัมพันธมิตรโดยการบงการของกองทัพแดนอาทิตย์อุทัย เพื่อสร้างทางรถไฟสู่พม่า ทุกวันนี้นักท่องเที่ยวต่างชาติที่มาเยือนเมืองกาญจน์ ฯต้องแวะมาชมสะพานแห่งนี้ ทำให้ธุรกิจแถวนี้คึกคักไปด้วย ผ่านสะพานมาลำน้ำแควที่น้ำแควทั้งสองรวมตัวกันที่ปากแพรกในตัวเมือง ที่วันนี้คลาคล่ำไปด้วยแพพักและอาหารจนเต็มลำน้ำ ไม่เหมือนเมื่อสิบปีก่อนที่ผมเคยพักที่นี่และยังจำได้ว่าติดใจรสชาติของแพนเค้กกล้วยของแพแห่งหนึ่ง ตอนนั้นลำน้ำยังเงียบสงบ ไม่มีแพดิสโกที่อึกทึกมากมายสำหรับผมแพนเค้กกล้วยอาจจะเป็นอดีต แต่ปัจจุบันน้ำแควน้อยยังอยู่ และอนาคตก็ยังมีต่อไป ข้างหลังภาพ "การเลือกภาพสำหรับคอลัมน์ข้างหลังภาพในคราวนี้ทำให้ผมหนักใจไม่น้อย ไม่ใช่ว่ามีภาพดีมากมาย แต่ดูว่าต้องการบอกกล่าวแนวคิด และเทคนิคอะไรที่ยังไม่ค่อยได้พบเห็นมากกว่า ในที่สุด ภาพคนพายเรือยามฝนตกก็เป็นภาพที่ผมให้เข้ารอบ ด้วยเหตุผลหลายประการ ไม่ว่าคนส่วนใหญ่เมื่อฝนตกมักไม่กล้าเอากล้องถ่ายรูปมาถ่าย การถ่ายภาพให้รู้ว่าฝนตกอยู่นั้นไม่ใช่เรื่องง่าย และนี่เป็นเรื่องเกี่ยวกับแม่น้ำรูปที่มีเรือน่าจะดีกว่า เอาละ ! เมื่อพูดถึงภาพนี้ หากสังเกตให้ดีจะเห็นว่าถ่ายในสภาพแสงที่โพล้เพล้แล้ว ในสภาพเช่นนี้ความเป็นจริงควรใช้ขาตั้ง แต่เพื่อความคล่องตัวและต้องการภาพชีวิต ผมจึงใช้การฟิวแฟลชไปที่เรือแทน การเสริมไฟแฟลชในสถานการณ์ที่ฝนตกไม่มากนี้ มีข้อดีที่ว่า เมื่อแสงแฟลชกระทบกับหยดน้ำฝนที่อยู่ด้านหน้าจะสะท้อนเป็นวงขาวๆ ให้ความรู้สึกของฝนตกได้เด่นชัดขึ้น ประกอบกับท้องฟ้าที่อึมครึมทำให้เรารู้ว่าฝนกำลังตก ภาพที่ดูไหวนิดๆ ช่วยให้รู้ว่ามีการเคลื่อนไหวของเรือ อย่าลืมนะครับถ้าฝนตกอย่าเก็บกล้องคุณเลยซะทีเดียว บางทีคุณอาจได้ภาพดีๆ ก็ได้ แต่ถ้าฝนตกหนัก ก็ตัวใครตัวมันละครับ" บรรยายภาพ 1. ความเงียบสงบและสายน้ำบริสุทธิ์ที่หลงเหลืออยู่ กลายเป็นสวรรค์ของนักท่องเที่ยวผู้ต้องการหลีกชีวิตอันวุ่นวาย 2. สะพานมอญที่คดโค้งเพราะถูกน้ำหลากเชี่ยว เป็นเสน่ห์อย่างหนึ่งของสังขละบุรี ด้านล่างเป็นบริเวณที่บรรจบกันของแม่น้ำสามสาย คือ รันตี บีคลี่ และซองกาเลีย เกิดเป็นแม่น้ำแควน้อยที่บัดนี้จมอยู่ใต้อ่างเก็บน้ำ 3. แพของนักท่องเที่ยวเทียบกับสายหนึ่งของน้ำตกไทรโยคใหญ่ที่กระโจนลงน้ำ 4. สะพานแขวนข้ามน้ำที่ท่าเรือปากแซง ช่วยให้ชาวบ้านสองฝั่งแควน้อยในอำเภอไทรโยคไปมาหาสู่กันได้เรือหางยาวที่วิ่งอยู่เบื้องหน้าวิ่งระหว่างปากแซง และน้ำตกไทรโยคใหญ่ มีไว้บริการนักท่องเที่ยวเท่านั้นเนื่องจากราคาที่สูงค่อนข้างมากคือ ราว 1,200 บาท 5. สายน้ำ ป่าไม้ และหน้าผา เป็นนิยามอันงดงามในการล่องลำน้ำแควน้อยในอุทยานแห่งชาติไทรโยค 6. หินย้อยอันแปลกตาในถ้ำละว้า 7. การนั่งรถไฟสายมรณะเป็นการชมแม่น้ำที่ดีที่สุดอีกวิธีหนึ่ง น่าเสียดายที่ปัจจุบันเส้นทางที่เหลือจมอยู่ใต้เขื่อนหรือไม่ก็ถูกทิ้งร้างไม่ได้ใช้ประโยชน์อีกต่อไป 8. เทวรูปนางอมิตตาที่ปราสาทเมืองสิงห์ ตัวแทนแห่งปัญญา ภรรยาของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7แห่งราชอาณาจักรนครธมที่แผ่อำนาจมาถึงในศตวรรษที่ 13 9. เรือหางยาวรอรับนักท่องเที่ยวใต้สะพานข้ามแม่น้ำแคว คนเรือรอเวลาโดยเล่นกับลูกสุนัขของตน 10. เรือหางยาวจะวิ่งระหว่างแพหน้าเมืองกาญจน์ ฯ และสะพานข้ามแม่น้ำแควความเร็วและเสียงที่แผดก้องนับเป็นปัญหาอย่างหนึ่ง 11. แพอาหาร และแพพักหน้าเมืองที่แน่นขนัด รวมทั้งในวันหยุดจะมีบริการลากแพ อย่างแพดิสโกเพื่อชมแม่น้ำ แต่มันกลายเป็นรอยด่างพร้อยอย่างหนึ่งของการท่องเที่ยวอย่างไม่สร้างสรรค์